Crash in Tobacco Seedlings
Çökerten hastalığına toprak kaynaklı Rhizoctonia solani J.G.Kühn., Fusarium spp., Pythium spp., Alternaria spp., Sclerotinia sclerotiorum (Lib.) de Bary. neden olmaktadır.
Fidelikte tohumun çimlenmesi ve toprak üzerine çıkması öncesinde meydana gelen enfeksiyonlarla, çıkış öncesi çökerten olarak adlandırılan, fidelikte bitki gelişiminin görülmediği boş alanlar oluşur. Bunlar yamalar şeklinde fideliğe dağılmıştır. Fide oluşumundan sonra ise fide yastıklarında hastalığın ilk belirtisi, yeni çıkmış fidelerde gözlenen sararmalardır. Bu tür fidelerin kökleri iyi gelişmemiş olup enfeksiyonun başlangıcında suda haşlanmış görünümlü, açık sarı veya kahverengi bir görünüm sergiler. Enfeksiyonun ilerleyen dönemlerinde ise enfekteli alanda çürümeyle birlikte renk koyulaşır ve çoğunlukla kahverengi veya onun tonlarına dönüşür. Hasta fideler kök boğazına yakın kısımdaki çürüme nedeniyle toprak yüzeyine devrilir. Devrilen fideler kurur. Fide yastıklarında "ayna" denilen yer yer boşalmış alanlar oluşur.
Çökerten hastalığının tipik belirtileri, fideler geliştikten sonra daha iyi görülür. Fide saplarının toprak yüzeyine yakın olan kısımları pörsür ve incelir. Bu nedenle fide yatar. Bazen hastalık belirtileri yapraklarda da görülür. Yaprakların rengi koyulaşır, uzun zaman suda bırakılmış gibi saydam bir hal alır ve solar. Hastalığın ileri devresinde fideler kurur veya nem fazla ise küf tabakasıyla örtülerek çürürler. Tütün fideliklerinde görülen bu hastalık, hemen her yıl önemli zarara neden olur. Daha fazla fide elde edilmesi amacıyla yapılan sık ekim, hastalık şiddetini ve tohum maliyetini arttırmaktadır.
Tütünde çökerten hastalığını oluşturan etmenlerin birçoğu, ülkemizin hemen her bölgesindeki topraklarda yaygın olarak bulunmaktadır.
Çökertene neden olan toprak kaynaklı bu etmenler, tütün dışında biber, patlıcan, domates, marul ve diğer sebze fidelerinde, meyve çöğürlerinde, pamuk ve diğer endüstri bitkilerinde ve çeşitli süs bitkilerinin fide ve soğanlarında zararlara neden olabilmektedir.
MÜCADELESİ
Kültürel Önlemler
-Fidelik yeri, su tutmayan ve bol güneş alan bir yerde kurulmalıdır. Kapalı yastıklar sık sık havalandırılmalıdır.
-Olanakların elverdiği ölçüde, fidelik yeri veya fidelik toprağı her yıl değiştirilmelidir. Eğer toprak değiştirilmeyecek ise fidelik toprağının bir bölümü atılmalı ve yerine üzerinde bitki yetiştirilmemiş olan fundalık bölgelerden sağlanan temiz toprak konulmalıdır.
-Tohum ekim zamanı iyi ayarlanmalıdır. Her ekim bölgesinde tütün fidelerinin tarlaya dikildiği tarihten yaklaşık olarak 1-1.5 ay önce, fideliğe tohum ekilmelidir.
-Sık ekimden kaçınılmalıdır. Kapalı yastıklarda 1 g/m2 , açık yastıklarda 1.5 g/m2 tohum atılmalıdır (Pratik olarak bir dikiş yüksüğü 1 gram tohum almaktadır.). Sık tohum atılan fideliklerde, fide hücre çeperinde daha az selüloz maddesi yoğunluğu oluşur. Hastalıklara hassasiyet artar. Mantar epidermis hücre duvarlarını kolay aşındırdığından, hücreye girişi ve tahribatı hızlanır. Enfeksiyondan birkaç gün sonra belirtiler ortaya çıkar. Dokular enfekte olduğu için fideler su kaybetmeye başlar, rutubet artar ve küf oluşabilir. Mantarın çürütücü enzim üretmesi sonunda köklerin kohezyon kuvveti kaybolur.
-Aşırı sulamadan kaçınılmalıdır. Özellikle hastalık belirtisi görüldüğünde sulama en aza indirilmelidir. Hatta böyle durumlarda fidelerin yapraklarında susuzluktan dolayı solmalar görülmedikçe sulama yapılmamalıdır.
-Toprak analizi sonuçlarına göre gübreleme yapılmalıdır. Tek yönlü ve aşırı ölçüde azotlu gübre vermekten kaçınılmalıdır.
-Fidelik sürekli olarak kontrol edilmeli ve hastalıklı fideler sökülerek imha edilmelidir.
-Hastalık etmeni, toprakta veya topraktaki bitki artıklarında misel veya siyah-mavi renkli sklerot şeklinde kışladığından tütün dikimi tamamlandıktan sonra, fidelikte kalan artıklar toplanarak imha edilmelidir.
Kimyasal Mücadele
İlaçlama zamanı: İlaçlama, kullanılacak ilaca bağlı olarak tohumlar ekilip kapak gübresiyle örtüldükten sonra veya fidelerin çıkışı tamamlandıktan sonra hastalık görüldüğünde yapılır. Hazırlanan ilaçlar, ince süzgeçli kovalarla uygulanmalıdır. İlaçlamadan sonra temiz su verilerek mahlül fide yapraklarından toprağa indirilmelidir. Kimyasal mücadelede bakırlı ilaçlar tulumba ile verilmeli, fidelerde iyi bir kaplama yapılması sağlanmalıdır. Bakırlı ilaçların büyümeyi yavaşlatıcı etkisi nedeniyle, enson çare olarak kullanılması önerilir.
İlaçlama tekniği: Tohumlar ekilip, kapak gübresiyle örtüldükten sonra Balkır sülfat süspansiyonu ile yapılacak ilaçlamalarda m2'ye 2-5 litre ilaçlı su uygulanır, 10-15 dakika sonra m2'ye aynı miktar temiz su verilir.
Fidelerin çıkışı tamamlandıktan sonra hastalık görüldüğünde yapılacak ilaçlamalar 8-10 gün aralıklarla yinelenir.
Hastalık görülür görülmez yapılacak ilaçlamalar, şaşırtma devresine kadar haftada bir uygulanır.
*Tarım Bakanlığı Zirai Mücadele Teknik Talimatları Cilt 2